Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej niedawno poinformowało o niezwykłym odkryciu, które miało miejsce w okolicach Kamienia Pomorskiego w województwie zachodniopomorskim. Na rzadką, średniowieczną szlufkę natrafił Damian Tomczyk, aktywny członek lokalnego Stowarzyszenia im. Św. Korduli, podczas legalnych poszukiwań z użyciem wykrywaczy metali.
Rzadki artefakt, późnośredniowieczna szlufka służąca np. do zawieszania kluczy lub sakiewki, wstępnie datowany jest na okres pomiędzy XV a XVI wiekiem. W literaturze niemieckiej zabytki tego typu noszą nazwę anthropomorphe Gürtelhaken, Figürliche Schlüsselhalter lub Schlüsserhaken.
Na kontynencie europejskim znanych jest tylko kilkanaście podobnych artefaktów, co nadaje temu odkryciu międzynarodowe znaczenie. Wykonana z precyzją szlufka ma 56 mm wysokości i jest zachowana w imponująco dobrym stanie..
Grzegorz Kurka – dyrektor Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej, wyraził swoje zdumienie oraz zachwyt nad znaleziskiem, określając je jako „niezwykłe” i „nieocenione” dla zrozumienia lokalnej historii oraz ewolucji rzemiosła artystycznego w średniowieczu. Kurka podkreślił również, że znalezisko to jest świadectwem bogatych tradycji rzemieślniczych oraz kulturowej wymiany między regionami Europy, w szczególności między Polską a południowymi Niemcami.
„Tego typu zabytki odkrywane są tylko i wyłącznie w północno-zachodniej części Polski. Dotychczas odkryto jedynie 15 analogicznych szlufek na terenie Europy – 1 na Węgrzech, 1 na terytorium Austrii i 12 na terenie Niemiec – większość z nich odkryta została w Bawarii”
zaznacza Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej na swoim profilu Facebook
Frontalny panel szlufki ma antropomorficzną formę: głowa figury zarysowana jest jedynie w zarysie, podobnie jak ręce umieszczone na biodrach, które tworzą łuk z otworami o średnicy 4 mm. Charakterystyczne dla późnego gotyku ukośne i poziome nacięcia na torsie oraz biodrach symulują kontury odzieży epoki. Bezpośrednio pod kostiumem znajduje się pionowy otwór długości 13 mm, a niżej dodatkowy otwór o średnicy 4 mm.
Znane nauce szlufki możemy podzielić na dwa główne rodzaje: przedstawiające pary – mężczyznę i kobietę, którzy się obejmują (możliwe, że tańczą?) oraz pojedynczych mężczyzn, którzy patrzą na oglądającego i często trzymają ręce na biodrach. W literaturze specjalistycznej za miejsce produkcji tych przedmiotów zazwyczaj uznaje się Norymbergę, choć niektórzy badacze wskazują również na Neuötting.
Na podstawie kompletnych przykładów wiemy, że przez otwór przebiegający w poprzek dolnej części figur, przymocowana była śrubowana oś, do której zamocowany był zazwyczaj owalny uchwyt, podobnie jak ma to miejsce w przypadku niektórych współczesnych breloków czy kółek do kluczy. To z kolei prowadzi do interpretacji, że szlufki były noszone (przypinane) do mocnych skórzanych pasów, ale mogły być również w każdej chwili odpięte. Do szlufki można było przymocować klucze, sakiewki lub małe torby wykonane z tkaniny lub skóry. Miedzioryty i drzeworyty z XV i XVI wieku pokazują, że zarówno mężczyźni, jak i kobiety nosili na swoich pasach różnego rodzaju przedmioty, w tym noże, zestawy sztućców czy pojedyncze łyżki.
Ten unikatowy artefakt dołączy do dwóch innych szlufek z późnego średniowiecza, które zostały odkryte i przekazane do tego muzeum w latach 2017 i 2018, odpowiednio z rejonu Trzebiatowa i okolic Skarychowa (gm. Kamień Pomorski).
Źródło informacji i zdjęć: profil Facebook Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej
Dodatkowa literatura
- HÜFFTLEIN G. 2001. Anthropomorphe Gürtelhaken – Künstlerische Zeugnisse aus Neuöttings Vergangenheit, „Oettinger Land” 21, s. 27–31.
- JANOWSKI A., MICHALAK A. 2019. Antropomorficzna szlufka z okolic Międzyrzecza : z badań nad kulturą materialną późnośredniowiecznych mieszkańców pogranicza wielkopolsko-brandenbursko-śląskiego, „Studia Zachodnie” 21 , s. 24–45, DOI: https://doi.org/10.34768/4bcd-x047.
- MICHNA P.J. 1988. Pozdně středověký závěs na klíče z Olomouce, „Archaeologia Historica” 13, ryc. 6.
Archeolog, doktor nauk inżynieryjno-technicznych, popularyzator. Pierwsza osoba, z którą powinno się kontaktować w sprawie patronatów i ewentualnej współpracy z „Archeologią Żywą”. Post-doc w Katedrze Antropologii Instytutu Biologii Środowiskowej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się wokół kultury materialnej późnego średniowiecza i wykorzystania nowoczesnych technologii w archeologii. Pasjonat multimediów i gier komputerowych. Prowadzący cyklu cotygodniowych popularnonaukowych webinarów pt. „Kontekst”
