Skarb monet z XVII w. spod Pomiechówka wywołał gorącą dyskusję!

Polskie Stowarzyszenie Poszukiwaczy „Husaria” dokonało niesamowitego odkrycia na Mazowszu dzięki współpracy ze Stowarzyszeniem Historyczno-Badawczym „Triglav” i Nieporęckim Stowarzyszeniem Historycznym. Wspólny wysiłek przyniósł nieoczekiwany rezultat – skarb 17 srebrnych talarów i patagonów z XVII wieku. Każda z monet stanowi przykład innego rocznika lub wzoru, a wśród nich wyróżnia się rzadki egzemplarz talara Zygmunta III Wazy z 1630 roku.

Poszukiwania odbyły się w lesie, w pobliżu płytkiego wąwozu, gdzie przypuszczano, że mógł przebiegać dawny szlak handlowy – uczestnicy wyprawy chcieli sprawdzić, czy mógłby on być używany już w pierwszych wiekach naszej ery. Los niespodziewanie przywiódł ich na trop monet, które odnaleźli Szymon i Sławomir Milewscy z SHB „Triglav” na głębokości zaledwie 5-15 cm. Może to sugerować, że depozyt został zakopany na szybko lub miał być ukryty tymczasowo. W momencie znalezienia pierwszych monet natychmiast skontaktowano się z archeologiem Piotrem Dudą, który niezwłocznie przybył na miejsce i nadzorował dalsze działania.

Odkrycie wzbudziło ogromne emocje i stało się tematem ożywionych dyskusji w środowisku miłośników historii. Jego wyjątkową cechą jest fakt, że każda moneta jest jedynym egzemplarzem danego rocznika lub wzoru, co otwiera pole do spekulacji na temat okoliczności i czasu jego ukrycia. Na podstawie datowania monet odkrywcy sugerują, że depozyt mógł należeć do żołnierza biorącego udział w wojnie trzydziestoletniej lub kupca podróżującego przez Mazowsze w okresie potopu szwedzkiego. Wzmianki historyczne wspominają zresztą o funkcjonującej w tej okolicy karczmie.

Odkrycie wpisuje się w szereg innych spektakularnych znalezisk monet z XVII wieku dokonanych w Polsce w ostatnich latach, jak skarby w Barczewie, Ełku, czy imponujący depozyt złotych dukatów odnaleziony w katedrze św. Marcina i Mikołaja w Bydgoszczy. Pomimo pewnych podobieństw, każdy ze skarbów zachowuje swoją unikalną wartość historyczną, pozwalając lepiej zrozumieć przepływ dóbr i sytuację polityczną tamtego okresu.

W przypadku depozytu spod Pomiechówka w komentarzach zwrócono uwagę, że wyjątkowa różnorodność monet może również sugerować, iż skarb jest częścią młodszej kolekcji numizmatycznej, zdeponowanej znacznie później. Nawet i w takim przypadku byłoby to wyjątkowe znalezisko. Z reguły precyzyjne datowanie momentu ukrycia skarbów monet jest trudne, ponieważ brakuje dodatkowych źródeł, które mogłyby potwierdzić czas ich zdeponowania. Istnieje jednak nadzieja, że dalsze badania archeologiczne przeprowadzone w bezpośredniej okolicy dostarczą nowych informacji i pomogą wyjaśnić zagadkę skarbu.

Wartość historyczna ponad materialną

Choć wartość rynkowa skarbu może wynosić nawet kilkaset tysięcy złotych, dla odkrywców jego znaczenie leży przede wszystkim w kontekście historycznym. Polskie Stowarzyszenie Poszukiwaczy „Husaria” podkreśla, że skarb ten to nie tylko zbiór monet, ale także ważny element dziedzictwa Mazowsza. Przypominają oni, że wartość historyczna może przewyższać wartość materialną – podobnie jak maszyna do szycia, która sama w sobie nie jest cenna, ale ta, która posłużyła do szycia flag na wydarzenia Sierpnia 1980, staje się nieocenioną pamiątką narodową.

Odkryty skarb zostanie oficjalnie przekazany Mazowieckiemu Wojewódzkiemu Konserwatorowi Zabytków 12 listopada, a następnie rozpocznie się proces wyboru jednostki muzealnej, która zajmie się konserwacją i ekspozycją monet. Polskie Stowarzyszenie Poszukiwaczy „Husaria” oraz SHB „Triglav” wyraziły nadzieję, że skarb trafi do Muzeum Kampanii Wrześniowej i Twierdzy Modlin, gdzie mógłby być prezentowany jako cenny element historii regionu.

Wyjątkowa lista

Wstępną identyfikacją odkrytych monet zajęli się członkowie stowarzyszenia. Skarb został w całości zidentyfikowany już dzięki pracy dr. Grzegorza Śnieżko, archeologa i numizmatyka z Instytutu Archeologii i Etnologii PAN. Znany jest on choćby z badań prowadzonych nad skarbem z ulicy Długiej w Ełku, a teraz po raz kolejny udowodnił swoją pasję i zaangażowanie w badania nad polskim dziedzictwem numizmatycznym.

Poniżej znajduje się spis monet wchodzących w skład odkrytego skarbu:

1. Święte Cesarstwo Rzymskie – Tyrol, Ferdynand II, talar niedatowany (lata emisji: 1577–1595), mennica Hall
2. Święte Cesarstwo Rzymskie – Tyrol, Rudolf II, talar, 1604, mennica Hall
3. Święte Cesarstwo Rzymskie – Tyrol, Leopold V (jako namiestnik), talar, 1620, mennica Hall
4. Święte Cesarstwo Rzymskie – Tyrol, Leopold V (jako namiestnik), talar, 1621, mennica Hall
5. Niderlandy Hiszpańskie – Brabancja, Albert i Elżbieta, patagon niedatowany (lata emisji: 1612–1621), mennica Antwerpia; 28,05 g
6. Niderlandy Hiszpańskie – Flandria, Albert i Elżbieta, patagon niedatowany (lata emisji: 1616–1621), mennica Brugia; 27,09 g
7. Niderlandy Hiszpańskie – dominium Tournaisis, Albert i Elżbieta, patagon niedatowany (lata emisji: 1616–1622), mennica Tournai; 27,89 g
8. Niderlandy Hiszpańskie – Brabancja, Filip IV, patagon, 1631, mennica Bruksela; 27,62 g
9. Niderlandy Hiszpańskie – dominium Tournaisis, Filip IV, patagon, 1632, mennica Tournai; 27,90 g
10. Niderlandy Hiszpańskie – Brabancja, Filip IV, patagon, 1633, mennica prawdopodobnie Bruksela (znak menniczy zabrudzony); 27,80 g
11. Niderlandy Hiszpańskie – Brabancja, Filip IV, patagon, 1638, mennica Antwerpia; 27,82 g
12. Niderlandy Hiszpańskie – Brabancja, Filip IV, patagon, 16/3 (trzecia cyfra zabrudzona), mennica Bruksela; 27,82 g
13. Święte Cesarstwo Rzymskie – Brandenburgia, Fryderyk Wilhelm, talar, 1641, mennica Berlin
14. Święte Cesarstwo Rzymskie – Palatynat Zweibrücken, Jan II Wittelsbach, talar, 1623, mennica Zweibrücken
15. Prusy Królewskie (polska prowincja) – miasto Toruń, Zygmunt III, talar, 1630, mennica Toruń
16. Święte Cesarstwo Rzymskie – Saksonia, Jan Jerzy I, talar, 1612, mennica Drezno (na awersie między mieczem a głową władcy kontramarka?)
17. Święte Cesarstwo Rzymskie – Saksonia, Jan Jerzy I, talar, 1626, mennica Drezno

Monety pochodzą z okresu panowania Zygmunta III Wazy oraz jego syna Władysława IV. W tamtych czasach wartość talara odpowiadała 80 groszom, co oznacza, że cały skarb wart był około 1360 groszy – równowartość ponad 1600 jaj lub dwóch eleganckich surdutów. Aby lepiej zrozumieć siłę nabywczą tych monet w ich epoce, warto wspomnieć, że robotnica folwarczna zarabiała wówczas 10–12 talarów rocznie, a magister ciesielstwa w Warszawie otrzymywał 8 złotych tygodniowo¹⁾ADAMCZYK W. 1938. Ceny w Warszawie w XVI i XVII wieku, Lwów.

Reakcje i odpowiedzialność za dziedzictwo

Odkrywcy skarbu wyrazili radość z sukcesu, ale i rozczarowanie postawą części środowiska detektorystycznego, które w swoich komentarzach podważa wartość ich pracy i prezentowanej postawy. „Odkrywanie historii to nasza pasja, a dbanie o nią to obowiązek!” – podkreśla Mateusz Sygacz, prezes PSP „Husaria”.

– „Jesteśmy dumni z naszego odkrycia, a jeszcze bardziej z tego, że trafi ono na muzealną ekspozycję z opisem historii, z którą jest związane. Nie możemy się doczekać, kiedy razem z naszymi potomkami staniemy przed gablotą, wskazując na skarb, który odkryliśmy, i powiemy: »Synu, byłeś wtedy z nami.«” – dodają na swoim profilu Facebook. Wyrażają również wdzięczność dla licznych sympatyków, którzy okazali wsparcie i gratulacje

Gdy skarb wkrótce trafi do konserwatora, rozpocznie to procedurę nadania mu dalszej opieki, a w przyszłości udostępnienia go szerokiej publiczności. W ostatnich latach liczba znanych nauce skarbów z XVII wieku regularnie się powiększa,

Źródło: profil Facebook PSP „Husaria”, profil Facebook SHB Triglav