Niektóre tereny naszego kraju, a szczególnie te bardziej zalesione, przez długi czas nie wydawały się interesującymi dla archeologów. Najnowsze odkrycia w Puszczy Białowieskiej mogą to jednak zmienić.
W ramach prac (opartych na analizie danych lotniczego skanowania laserowego – LiDAR), interdyscyplinarny zespół naukowców dokonał niesamowitego odkrycia w Puszczy Białowieskiej nieznanych dotąd obiektów związanych z działalnością w przeszłości człowieka na tym terenie.
Spis treści
Wizualizacja danych lidarowych na znacznych obszarach terenu zalesionego, zidentyfikowała anomalie posiadające zróżnicowaną długość (np. kilkudziesięciometrową), oraz nieznaczną i trudno widoczną w terenie wysokość (np. ok. 20-30 cm).
Obiekty liniowe, zostały częściowo zweryfikowane badaniami wykopaliskowymi (sondażami), co m.in. doprowadziło do rozpoznania konstrukcji kamienno-ziemnych o szerokości ok. 2 m. Zdaniem naukowców są to struktury antropogeniczne, które najprawdopodobniej mogą być pozostałościami po dawnych – dotąd nieznanych (niezlokalizowanych) układach pól (granice, miedze itp.), co pod względem kształtu, długości itp. znajduje analogie w literaturze przedmiotu.
Ich rozpoznanie byłoby niemożliwie bez zastosowania specjalistycznych przetworzeń i wysokiej jakości danych teledetekcyjnych, które pozyskano w ramach projektu „LIFE+ ForBioSensing PL Kompleksowy monitoring dynamiki drzewostanów Puszczy Białowieskiej z wykorzystaniem danych teledetekcyjnych”
Interpretacja odkrycia w Puszczy Białowieskiej
Konstrukcje w kilku miejscach znajdują się pod nowożytnymi kopcami, kurhanami datowanymi na wczesne średniowiecze, co może świadczyć o ich starszej metryce/chronologii. Obiekty, w ramach poszczególnych skupisk, występują na powierzchni nawet kilkunastu oddziałów leśnych, zazwyczaj na terenach wyniesionych.
Zdaniem naukowców, to prawdopodobnie część tego typu struktur na terenie całej Puszczy Białowieskiej, w szczególności tych, które do dzisiaj zachowały widoczną formę (liniowe wyniesienie) w danych lidarowych. Weryfikacja pod względem dokładniejszej chronologii i funkcji wymaga dalszych badań.
Plany na przyszłość
Odkrycie rzuca nowe światło na postrzeganie Puszczy Białowieskiej, jak i metodykę prowadzenia badań archeologicznych na terenach leśnych. Rozpoznanie wskazuje na konieczność wnikliwszego i szerszego przeanalizowania obiektów, jak i przeszłości tego obszaru.
Do tej pory w Polsce nie rozpoznano tego typu układów, za pośrednictwem danych lotniczego skanowania laserowego, w takiej liczbie, i to na tak dużym obszarze. Struktury z pewnością są starsze niż rosnące na nich drzewa, co wskazuje na ich powstanie w przeszłości.
W najbliższej przyszłości naukowcy podejmą próbę dokładnego określenia datowania obiektów, ich dokładnej funkcji, jak i wnikliwszego przebadania wewnętrznych powierzchni konstrukcji liniowych, które rodzą kolejne pytania na temat przeszłości Puszczy oraz obiektów.
Odpowiedzialni za całe zamieszanie
Rozpoznania struktur dokonał Zespół IBL pod kierownictwem dr. inż. Krzysztofa Stereńczaka z Instytutu Badawczego Leśnictwa (kierownik z ramienia lidera konsorcjum), wraz z dr. Rafałem Zapłatą (koordynator projektu IBL/IAE PAN – pracownik Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie) oraz dr. inż. Bartłomiejem Kraszewskim z IBL (przygotowanie i przetworzenie danych LiDAR).
Weryfikację terenową w 2016 r., (1) wstępną powierzchniową, wybranych obiektów liniowych, wykonali mgr Hanna Olczak (IAE PAN), mgr Dariusz Krasnodębski (IAE PAN) oraz dr Rafał Zapłata (UKSW – współpraca z IAE PAN), a (2) następnie wykopaliskową (badania sondażowe) zespół specjalistów z Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk pod kierunkiem mgr. Dariusza Krasnodębskiego.
Badania prowadzono w związku z inicjatywą pt. „Inwentaryzacja dziedzictwa kulturowego”. Wykonywanej w 2016 r. w ramach usługi naukowo-badawczej pt. „Ocena stanu różnorodności biologicznej w Puszczy Białowieskiej na podstawie wybranych elementów przyrodniczych i kulturowych”. Wszystko to na zlecenie Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych. Utworzonego z m.in. Instytutu Badawczego Leśnictwa w Sękocinie Starym (lider) oraz Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk (przy współpracy z zespołem specjalistów spoza ww. instytucji).
(Źródło: Instytut Badawczy Leśnictwa / Instytut Archeologii i Etnologii PAN)
Aktualizacja: Podsumowanie badań prowadzonych w latach 2016-2019 opublikowano w 2021 roku w postaci materiału filmowego pt. „Zapomniane ślady w Puszczy„.
Doktor nauk historycznych / dr hab. nauk technicznych. Pracownik Instytutu Informatyki UKSW w Warszawie. Absolwent kierunku archeologia UAM w Poznaniu. Specjalista w zakresie m.in. geomatyki, teledetekcji, digitalizacji i metod nieinwazyjnych w badaniach archeologicznych i architektonicznych. Członek m.in. ICOMOS i Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków.
Fantastyczne informacje. Po przeczytaniu tego artykułu znalazłem takie prostokątne struktury w jeszcze innym miejscu w Puszczy. Oto współrzędne: N: 52°48’06.35″ E: 23°55’15.91″ oraz N: 52°48’02.80″ E: 23°55’23.74″ Czy to jest już opisane?