Wczoraj uruchomiono badanie o tym, jak odbieramy wizualizacje przeszłości tworzone przy pomocy sztucznej inteligencji (SI). Ankieta jest dla osób pełnoletnich, także spoza środowiska naukowego. Wypełnienie zajmuje około 10 minut. Formularz jest dostępny pod adresem: https://archeowiesci.webankieta.pl/. Ankieta trwa do czwartku, 30 października 2025, do godz. 13:00.
Po co pytamy?
W ciągu ostatnich dwóch lat obrazy generowane przez SI zaczęły pojawiać się nie tylko w mediach społecznościowych i na blogach, ale też w materiałach popularyzujących archeologię, a czasem nawet obok opracowań naukowych. Są tanie, szybkie w przygotowaniu i atrakcyjne wizualnie. Jednocześnie rodzą pytania o ich rzetelność, sposób oznaczania, wpływ na zaufanie do przekazu oraz granice między rekonstrukcją a swobodną interpretacją.
Żeby wyjść poza intuicje twórców i redakcji, potrzebujemy danych od odbiorców. Chcemy wiedzieć, jak rzeczywiście reagujecie na takie obrazy: co przekonuje, co budzi wątpliwości, co pomaga zrozumieć treść, a co rozprasza lub wprowadza w błąd.
Co badamy?
Projekt „Interpretacja treści wizualnych generowanych przez sztuczną inteligencję w komunikacji naukowej archeologii: perspektywa autorów i odbiorców” sprawdza, jak obrazy syntetyczne kształtują wyobrażenia o przeszłości i jak wpływają na odbiór informacji naukowych. Interesują nas m.in.:
- rozpoznawalność obrazów tworzonych przez SI i oczekiwania dotyczące ich oznaczania,
- ocena wiarygodności i „siły przyciągania” takich wizualizacji,
- granice akceptowalnej ingerencji kreatywnej w przedstawieniach przeszłości,
- praktyczne zasady odpowiedzialnego użycia SI w materiałach popularnonaukowych i naukowych.
Zależy nam na wnioskach, które da się od razu zastosować w praktyce: w redakcjach, muzeach, na stronach projektów i w mediach społecznościowych.
Jak wygląda ankieta?
Kwestionariusz prowadzi uczestnika krok po kroku przez trzy części:
- Kilka pytań o Was jako odbiorców treści o przeszłości (np. gdzie na co dzień spotykacie się z archeologią).
- Ocena wybranych okładek i grafik przygotowanych z użyciem SI – interesuje nas pierwsze wrażenie, czytelność, adekwatność do tematu.
- Ocena atrakcyjności i wiarygodności obrazów – czy pomagają zrozumieć przekaz, ułatwiają zapamiętanie informacji, czy przeciwnie: zaciemniają treść.
Wypełnienie ankiety zajmuje około 10 minut. Nie wymaga specjalistycznej wiedzy ani znajomości narzędzi SI – liczy się szczera opinia.
Kto może wziąć udział?
Każda pełnoletnia osoba zainteresowana przeszłością. Im bardziej zróżnicowane odpowiedzi, tym lepiej zobaczymy, jak różne grupy reagują na te same obrazy.
Dlaczego to ważne akurat teraz?
SI stała się narzędziem codziennego użytku. W archeologii zaczyna pełnić rolę „przyspieszonego ilustratora”, który w kilka chwil tworzy sugestywne sceny. To kusi, zwłaszcza gdy brakuje budżetu na współpracę z artystą lub czasu na przygotowanie złożonej rekonstrukcji. Jednocześnie pojawia się realne ryzyko uproszczeń, nadinterpretacji i mieszania faktów z estetycznymi schematami, które potem będą traktowane jako faktyczne źródło informacji.
Dzięki ankiecie chcemy oddzielić obawy od faktów i lepiej nazwać standardy: jak oznaczać obrazy generowane przez SI, czego unikać, kiedy warto z nich korzystać, a kiedy lepiej wybrać inne formy wizualizacji.
Co zrobimy z wynikami?
Zebrane odpowiedzi posłużą do opracowania zestawu dobrych praktyk używania SI w komunikacji archeologicznej. Planujemy opublikować podsumowanie i rekomendacje – tak, aby redakcje, autorzy i instytucje mogły szybko wdrożyć przejrzyste zasady. Chcemy, by technologia wspierała rzetelny przekaz, a nie zniekształcała obraz przeszłości.
Jak dołączyć?
- Wejdź na stronę ankiety: https://archeowiesci.webankieta.pl/.
- Poświęć około 10 minut na odpowiedzi.
- Zrób to najpóźniej do czwartku, 30 października 2025, do godz. 13:00.
Kto stoi za projektem?
Badanie prowadzi Wydział Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego we współpracy z Uniwersytetem SWPS. Projekt jest dofinansowany ze środków Inicjatywy Doskonałości – Uczelnia Badawcza na Uniwersytecie Warszawskim.
Patronat medialny m.in. Archeologia Żywa
Każda odpowiedź ma znaczenie. Dzięki Waszym głosom łatwiej wypracujemy jasne i uczciwe zasady korzystania z obrazów tworzonych przez SI w archeologii – tak, aby były pomocne, zrozumiałe i rzetelnie opisane. Dziękujemy za udział.
Archeolog, doktor nauk inżynieryjno-technicznych, popularyzator. Pierwsza osoba, z którą powinno się kontaktować w sprawie patronatów i ewentualnej współpracy z „Archeologią Żywą”. Post-doc w Katedrze Antropologii Instytutu Biologii Środowiskowej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się wokół kultury materialnej późnego średniowiecza i wykorzystania nowoczesnych technologii w archeologii. Pasjonat multimediów i gier komputerowych. Prowadzący cyklu cotygodniowych popularnonaukowych webinarów pt. „Kontekst”
