Muzeum Regionalne w Środzie Śląskiej otrzymało w bieżącym roku dofinansowanie ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury na modernizację wystawy stałej pt. „Archeologia ziemi średzkiej”. Wystawa ta będzie prezentować wyjątkowe znaleziska archeologiczne z regionu, wśród których znajduje się kilka prawdziwie niezwykłych obiektów.
Jednym z takich skarbów jest neolityczny topór, odkryty przypadkowo na polach wsi Pichorowice w powiecie średzkim, dla którego brak analogii w południowo-zachodniej Polsce. Jest to zabytek wyjątkowych rozmiarów, o wadze blisko 6 kg i długości 41 cm. Co więcej, najnowsze badania traseologiczne, technologiczne i surowcowe, prowadzone przez Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego, rzuciły nowe światło na pochodzenie tego unikatowego zabytku (projekt finansowany z funduszy Narodowego Centrum Nauki, nr 2020/38/E/HS3/00285). Okazało się, że narzędzie najpewniej nie jest narzędziem lokalnym – zostało wykonane z metabazytu, czyli surowca o wyjątkowych właściwościach, wytrzymałego, niepodatnego na uszkodzenia, który nie występuje naturalnie w tym regionie. Jego najbliższe złoża znajdują się w odległości co najmniej 140 km od miejsca znalezienia zabytku, w północnej i południowo-wschodniej części Masywu Czeskiego.
Niestety nie ma pewności w kwestii przynależności chronologicznej omawianego zabytku, będącego przypadkowym znaleziskiem, a więc pozbawionym swojego kontekstu kulturowego. Jednak jego cechy morfologiczne pozwalają łączyć narzędzie ze społecznością kultury lendzielskiej, której obecność na terenach ziem polskich datuje się na II poł. V i I poł. IV tysiąclecia p.n.e.
Nieznana jest dla nas również funkcja zabytku. Ze względu na jego wielkość i ciężar początkowo w literaturze był interpretowany jako radlica służąca do spulchniania ziemi – zakładano, że być może zestaw takich przedmiotów mocowano na sznurach i ciągnięto je w celu żłobienia w glebie bruzd. Jednak badania mikroskopowe wykazały, że zabytek nie nosi żadnych śladów użytkowania wskazujących na wykorzystanie narzędzia w pracach rolnych lub gospodarskich. Ponadto wykonano go bardzo dokładnie i z niezwykłą precyzją oszlifowano wszystkie jego powierzchnie, co pozwala rozpatrywać zabytek raczej w kontekście społeczno-symbolicznym.
Jest to tylko fragment jednej z tajemnic, jakie kryje ziemia średzka. Po więcej ciekawostek i niezwykłych historii zapraszamy Państwa na nową wystawę w Muzeum Regionalnym w Środzie Śląskiej, której uroczyste otwarcie odbędzie się 29 listopada o godzinie 15:00. Podczas wernisażu będzie można nie tylko obejrzeć fascynujące zabytki, repliki i rekonstrukcje będące stałą częścią wystawy, ale będzie to również okazja do spotkania wielu badaczy archeologii ziemi średzkiej. Serdecznie zapraszamy!
Z wykształcenia archeolog. Swoją przygodę z muzealnictwem i ewidencją zbiorów archeologicznych depozytowych rozpoczęła pracą w Ośrodku Studyjno-Magazynowym Zabytków Archeologicznych oddział Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Głogowie. Aktualnie zatrudniona w Dziale Inwentaryzacji i Dokumentacji Zabytków Muzeum Regionalnego w Środzie Śląskiej.
