Skarby z ziemi wydarte. Prehistoryczne wyroby z brązu i żelaza odkryte w rejonie beskidzkiego przełomu rzeki Soły

Skarb. Już samo słowo budzi emocje i niezwykłe skojarzenia. Bo kto z nas nie marzył o odkryciu skarbów? Kto z nas nie pragnął zostać odkrywcą – tym pierwszym, który znajduje to Coś – niezwykłego, cennego, niepowtarzalnego…

Wystawa„Skarby z ziemi wydarte. Prehistoryczne wyroby z brązu i żelaza odkryte w rejonie beskidzkiego przełomu rzeki Soły” to szczególna propozycja wystawiennicza Działu Archeologii Muzeum Historycznego w Bielsku-Białej. Stwarza ona możliwość obcowania widza z prawdziwymi skarbami – zespołami cennych przedmiotów o dużej wartości, nie tylko dla ich odkrywców, ale również dla tych, którzy je ukryli w ziemi. W przypadku prezentowanej wystawy niezwykłe jest to, że ich właścicielami byli członkowie społeczności prehistorycznych sprzed 2600 lat, dla których sam surowiec metalowy – brąz czy żelazo, nie mówiąc już o konkretnym wyrobie – ozdobie czy części stroju – był niezwykle cenny.

Zwykle ich odkrywcami są przypadkowi znalazcy – rolnicy, leśnicy, eksploratorzy żwirowni i kamieniołomów, turyści. Niestety, tylko niewielka ich część została odkryta przez samych archeologów. W Polsce, na ponad 1100 depozytów z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza, takich skarbów jest około 50. Skarby odkryte na obszarze beskidzkiego przełomu Soły posiadają pełny zakres danych dotyczących okoliczności i warunków ich zdeponowania. Wszystkie skarby, jak i znaleziska luźne zostały odkryte w trakcie programu naukowego prowadzonego przez archeologów Bożenę i Bogusława Chorążych z Muzeum Historycznego w Bielsku-Białej w latach 2019–2021.

W projekcie uczestniczyła również grupa specjalistów w zakresie detekcji przedmiotów metalowych – członków Stowarzyszenia Eksploracyjno-Historycznego Szaniec 1863 z Dąbrowy Górniczej pod kierownictwem Tomasza Pudełko – odkrywcy większości prezentowanych na wystawie przedmiotów. W wyniku przeprowadzonych prac odkryto 4 skarby oraz 6 znalezisk luźnych, pozyskując łącznie 40 wyrobów z brązu i żelaza datowanych na okres wczesnej epoki żelaza (750–400 p.n.e.). W trakcie badań zgromadzono nie tylko  kompleksową wiedzę dotyczącą lokalizacji i składu poszczególnych depozytów, ale również precyzyjne informacje na temat kontekstu i warunków ich zdeponowania.

Odkryte skarby prehistoryczne mają niezwykle istotną wartość naukową, wśród nich np. skarb z Kobiernic. Składał się on 22 wyrobów: głównie przedmiotów brązowych lub bimetalicznych (brąz + żelazo) – zapinek, szpil, bransolet spiralnych i naszyjników. Tylko jeden przedmiot wykonany był z żelaza. Analiza porównawcza przedmiotów wchodzących w skład tego depozytu wskazuje na jego datowanie na okres wczesnej epoki żelaza – tzw. okres  halsztacki, na czasy 600 – 500 r. p.n.e.

Wystawa czynna od 30 kwietnia do 4 września 2022