10 Najwyższych Starożytnych Budowli Stworzonych Ludzkim Wysiłkiem

W momencie gdy drapacze chmur projektowane są jako wynik potrzeb ekonomicznych, ich starożytne odpowiedniki zwykle związane były z szeroko pojętą sferą sacrum. Biorąc jednak pod uwagę ich charakter i dostępne wtedy możliwości technologiczne, ich powstanie nie miało w sobie nic z cudu. Były one wyłącznie tryumfem myśli technicznej i wysiłku tysięcy ludzi. W poniższej liście prezentujemy 10 Najwyższych Starożytnych Budowli Stworzonych Ludzkim Wysiłkiem*.

*Lista zawiera również budowle, które NIE zachowały się do naszych czasów, jednak znamy przekazy źródłowe na ich temat.

10) 72 m  – Świątynia La Danta, Gwatemala (ok. III w. p.n.e.)

Ukryty w gęstych dżunglach El Petén, w Gwatemali, leży niesamowita prekolumbijska osada Majów – El Mirador. Odkryta dopiero w 1926 roku, swój rozkwit przeżywała od VI w. p.n.e., swoje apogeum osiągając pomiędzy III – I w. p.n.e. z liczbą ludności przekraczającą 200 000 osób. El Mirador znane jest nie tylko ze swoich możliwości demograficznych, ale również ze swoich wyjątkowych piramid schodkowych. Na ich rozległych szczytach umieszczono, aż trzy mniejsze, wzniesienia świątynne. Spośród ok. 30 takich kompleksów największy z nich nosi nazwę La Danta i wnosi się na 72 m, wybijając się ponad korony drzew.

W momencie gdy tylko parę piramid może poszczycić się wyższością, La Danta zdecydowanie dzierży tytuł tej największej objętościowo. Osiąga ona niewyobrażalną wartość 2 800 000 m³ wielkich kamiennych głazów. Wielu z naukowców twierdzi, że La Danta, w tej kategorii może być największą strukturą w historii ludzkości, jeśli tylko weźmiemy pod uwagę dodatkowo platformę (18 000 m²), na której została ona zbudowana. To mniej więcej powierzchnia 2,5. boisk piłkarskich.

9) 80 m  – Światynia Hwangryongsa, Korea (ok. połowy VI w. n.e.)

Dawna świątynia buddyjska w mieście Gyeongju, w Koreii Południowej, najprawdopodobniej w momencie swego ukończenia dzierżyła dwa tytuły. Była najwyższą strukturą w Azji Wschodniej, a także najwyższą drewnianą budowlą na świecie. Zaprojektowano ją jako symboliczną reprezentację państwowego buddyzmu. Jej nazwę Hwangryongsa, można przetłumaczyć jako „Świątynia Złotego Smoka”. Została on stworzona na rozkaz króla Jinheung, który rządził pomiędzy 540 a 576 r. Wedle legendy, pierwsze plany budowy związane były z nowym królewskim pałacem, jednak szybko zostały one zmienione na świątynie, gdy na placu budowy napotkano złotego smoka.

Nawet biorąc pod uwagę rozmach projektu, świątynia nie została ukończona do 644 r. Dopiero wtedy dziewięcio-piętrowa drewniana pagoda, wspierana przez 8 kamiennych filarów i 60 kamieni tworzących fundamenty urosła na imponującą wysokość 80 m. Niestety, zarówno kompleks świątynny jak i pagoda, zostały zniszczone ok. 1238 r. przez najazd mongolski.

8) 91 m  – Etemenanki, Irak (ok. 601 r. p.n.e.)

¹⁾By William Simpson (1823—1899) [Public domain], via Wikimedia Commons” class=”wp-image-26373″/>

Etemenanki (z grubsza tłumaczone jako „Dom będący fundamentem ziemi i niebos”) była prawdopodobnie architektonicznym tryumfem poświęconym babilońskiemu bogowi Mardukowi. Stworzona dzięki strategicznie ułożonym masywnym warstwom cegieł i płytek, był to jeden z najwspanialszych przykładów ziqqurratu, co w wolnym tłumaczeniu oznaczało „wznosząca się budowla”. Jako największy z nich – Etemenanki, wznosił się prawdopodobnie w starożytnym mieście Babilon. Z tego powodu wielu badaczy sugeruje, że to właśnie ta budowla mogła zostać opisana w biblijnej księdze Rodzaju jako legendarna Wieża Babel.

Mieszkańcy całej ziemi mieli jedną mowę, czyli jednakowe słowa. ² A gdy wędrowali ze wschodu, napotkali równinę w kraju Szinear i tam zamieszkali. ³ I mówili jeden do drugiego: „Chodźcie, wyrabiajmy cegłę i wypalmy ją w ogniu”. A gdy już mieli cegłę zamiast kamieni i smołę zamiast zaprawy murarskiej, ⁴ rzekli: „Chodźcie, zbudujemy sobie miasto i wieżę, której wierzchołek będzie sięgał nieba, i w ten sposób uczynimy sobie znak, abyśmy się nie rozproszyli po całej ziemi“””.

Biblia, Rdz, 11, 1-9

Zaskakująco opis tej budowli poza biblijnymi hiperbolami, odnaleziono na tabliczkach Uruk z ok. 229 r. p.n.e. Zapisany w piśmie klinowym, ten literacki przekaz mówi o budynku złożonym z siedmiu teras, które wspólnie wznosiły się na wysokość 91 m. Jednak naprawdę imponującymi elementami była ogromna powierzchnia założenia, która wynosił 8 200 m², oraz system potrójnych bram. Ich wizualny efekt, otrzymany poprzez powiększającą się różnicę w ich wielkości, wprowadzał złudzenie schodów prowadzących do nieba.

7) 92 m – Ruwanwelisaya, Sri Lanka (ok. 140 r. p.n.e.)

Ambitną konstrukcję Ruwanwelisaya rozpoczęto za panowania króla Dutugemunu ok. 161 r. p.n.e., jednak niesamowity zakres prac nie pozwolił na ich ukończenie jeszcze za życia pomysłodawcy. Zrobiono to dopiero w 140 r. p.n.e. Niesamowite wymiary samej stupy mówią same za siebie. Sama kopuła wznosi się na ponad 90 metrów, a koło stanowiące plan podstawy osiąga obwód 292 m i średnicę 90 m, co daje powierzchnię 6 345 m².

Oczywiście poza gigantycznymi rozmiarami ta buddyjska świątynia posiada inne niesamowite cechy. Cały kompleks otoczony jest czterema murami wypełnionymi figurami słoni. Wierzy się, że relikwie Buddy są umieszczone wewnątrz świątyni. Sama budowla została zaprojektowana wedle nauk Buddy. Kopuła symbolizuje bezmiar doktryny, cztery fasety reprezentują Cztery Szlachetne Prawdy, z kolei koncentryczne pierścienie Szlachetną Ośmioraką Ścieżkę, a wielki kryształ na samym wierzchołku cel ostateczny – Oświecenie.

6) 105 m – Czerwona Piramida, Egipt (ok. połowa III w. p.n.e.)

No i doszliśmy do pierwszej budowli starożytnego Egiptu. Czerwona Piramida w Dahszur (zbudowana przez faraona Snofru) jest największą piramidą nekropolii Dahszur. Co najważniejsze z architektonicznego punktu widzenia, Czerwona Piramida możliwe, że jest pierwszą udaną próbą egipskich inżynierów i budowlańców stworzenia gładko licowej piramidy, wykraczającej poza efekt wizualny. Część ze specjalnych białych wapieni z Tura wciąż jest widoczna u podstawy struktury. Inną interesującą cechą jest wyjątkowo mały kąt nachylenia (43˚) co powoduje, że pomimo swej imponującej wysokości budowla sprawia wrażenie przysadzistej. Powierzchnia podstawy wynosi 48 400 m m² – co daje równowartość ponad 6,7 boisk piłkarskich!

Sama nazwa budowli jest bardzo interesująca. W Polsce znamy ją pod nazwą Piramidy Północnej, lub jak w przypadku krajów anglosaskich – jako Czerwoną Piramidę (Red Piramid). Ta druga odnosi się do lekko czerwonawego odcienia kamienia, który stworzył się na skutek erozji wcześniej gładkiego lica monumentu. Lokalni mieszkańcy nazywają ją el-heram el-watwaat, co można przetłumaczyć jako Piramidę Nietoperzy, z kolei w czasach gdy powstawała znana była jako „Ta Która Jawi Się Błyszczącą”, ze względu na pokrycie wówczas białym wapiennym oblicowaniem, dobrze odbijającym światło.

5) 115 m (przynajmniej) – Latarnia morska na Faros, Egipt (ok. 280 r. p.n.e.)

Jeden z rzadkich przypadków gdy architektura grecka wykroczyła poza skalę ludzką i wkroczyła w rozmiary boskie. Latarnia Aleksandryjska została zbudowana na polecenie Ptolemeusza I i ukończona przez jego syna Ptolemeusza II. Możliwe, że była ona najwyższą budowlą starożytnego świata jako, że niektóre z przekazów wskazują wysokość nawet 150 m. Niestety przez wzgląd na jej nieistnienie bierzemy pod uwagę jej niższą wysokość, która pojawia się w różnych źródłach. Jak opisuje Judith McKenzie z Wydziału Nauk Orientalnych Uniwersytetu Oxfordzkiego:

Przekazy arabskie na temat latarni są zaskakująco konsekwentne, nawet pomimo tego, że była ona naprawiana parę razy w wyniku trzęsień ziemi. Ich błąd pomiarowy wynosi ok. 15%. Wysokość określają na 103 do 118 m, z kolei podstawę na kwadrat o boku 30 m (…) Arabscy autorzy opisują, że wieża złożona była z trzech poziomów, które kolejno opisane były na planie kwadratu, ośmioboku i koła.

W kwestii wystroju, Latarnię na Faros zbudowano z kamiennych bloków o jasnym odcieniu, które umieszczono w trzy różnych poziomach. Najniższą i najszerszą kwadratową sekcję o czterech ogromnych fasadach. Następnie środkową, węższą część na planie ośmioboku i najwyższą, a zarazem najwęższą na planie koła. W tej ostatniej zainstalowane było lustro, odbijające promienie słoneczne za dnia, a nocami rozpalano tam ogień. Biorąc pod uwagę rozmiary przypuszcza się, że kamienne bloki musiały być wzmocnione ołowiem aby wytrzymywać napór fal. Nikogo zatem nie powinien dziwić fakt, że uznawana jest za jeden z Siedmiu Cudów Starożytnego Świata.

4) 122 m – Jetavanaramaya, Sri Lanka (ok 301 r.)

Zlokalizowana w świętym mieście Anuradhapura, Jetavanaramaya posiadała tytuł największej stupy na całym świecie (a także najwyższej w Starożytności). W przeliczeniu na liczby – oryginalnie wysoka na 122 m budowla, o boku 176 m, zajmowała powierzchnię 233 000 m² – co stanowi równowartość 32,5. boisk piłkarskich! Ocenia się, że ta gigantyczna struktura zbudowana była z 93,3 mln cegieł, przy czym każda z nich mogła wytrzymać nacisk 166 kg.

Nie tylko sama świątynia robi wrażenie. Otaczający ją kompleks zajmował obszar 5,6 ha, mając możliwość pomieszczenia 10 000 mnichów buddyjskich. Co ciekawe ta majestatyczna stupa została zbudowana z powodu napięć religijnych pomiędzy sektami Theravada i Mahayana. Król Mahasena rządzący Anuradhapurą postanowił postawić na swoim, dokonując zniszczenia Mahaviry (wcześniejszy kompleks viharas), a następnie nadzorując swojego własnego projektu. Faworyzował przy tym sektę Mahayana, nad bardziej ortodoksyjną Theravadins. Budowla niestety została całkowicie zniszczona. Odbudowano ją dopiero w XII w., stawiając jej mniejszy odpowiednik o wysokości 71 m.

3) 136,7 m – Świątynia Yongning, Chiny (ok. 516)

No i dotarliśmy na podium. Kolejny tryumf architektury, który niestety już nie istnieje. Świątynia Yongning prawdopodobnie została wybudowana na początku VI w. pod patronatem cesarzowej Dowager Hu. Oryginalnie ulokowana w mieście Luoyang, niewiele tak naprawdę wiadomo na jej temat, nie licząc ekstrawaganckiego wyglądu. Na podstawie źródeł (m.in. zapiski Yang Xuanzhi), świątynia była zbudowana niczym królewski pałac, z potężną bramą, masywnymi murami i ponad tysiącem cel dla mnichów.

Wszystkie te części podkreślono pozłacaną czerwoną farbą, złotymi gwoźdźmi, łańcuchami i dzwoneczkami. 130 owych dzwonków miało być umieszczonych w czterech rogach świątyni. Ich wspólna melodia w odpowiednio wietrzne noce miała być słyszana na odległość paru kilometrów. Głównym punktem całego kompleksu miała być pagoda wznosząca się na wysokość 136,7 m. Niestety ogromny pożar, który wybuchł trzeciego roku panowania Yongxi (534 r.) strawił większość budowli. Sam ogień miał się tlić przez trzy miesiące. Z pewnością jednak, najazd mongolski dokonał dzieła zniszczenia.

2) 143 m – Piramida Chefrena, Egipt (ok. 2530 r. p.n.e.)

Już w tym momencie pewnie domyślacie się jaka budowla znajduje się na pierwszym miejscu. Piramida Chefrena jest drugą co do wielkości największą strukturą, znanego na całym świecie założenia w Gizie. Obecnie wznosi się ona na wysokość „jedynie” 136,5 m. Jej bok podstawy wynosi 215,5 m, co w przybliżeniu daje powierzchnię 46 770 m² – to ponad 6,5 boisk piłkarskich! Sama piramida została co ciekawe zbudowana na naturalnym podwyższeniu (10 m), co powoduje, że wydaje się ona wyższa niż w rzeczywistości.

Pomimo tego, że Piramida Chefrena z pewnością nie jest tak dobrze znana jak jej większy poprzednik, wykorzystane techniki oraz sposób ułożenia 2-tonowych bloków kamiennych są bardzo podobne w obu przypadkach. Trzeba jednak przyznać, że dużą część swojej sławy zawdzięcza ona Wielkiemu Sfinksowi – największemu monolitycznemu posągowi na świecie. Najprawdopodobniej ta ogromna statua stanowiła część założenia Chefrena i zbudowana była w podobnym czasie i z tych samych kamieni co omawiana piramida. Tak przynajmniej uważa większość egiptologów.

1) 146,6 m – Piramida Cheopsa, Egipt (ok. 2570 r. p.n.e.)

Oto i zwycięzca. Dla większości osób z pewnością nie jest to zaskakujący fakt. Znana również jako Wielka Piramida, czy Piramida Cheopsa, mająca ponad 4 500 lat, jest zarówno najwyższą i najstarszą budowlą na tej liście. Należy oddać jej pokłon, ponieważ rekord wysokości utrzymywała przez blisko 3 800 lat, aż do powstania starej Katedry św. Pawła w Londynie w 1240 roku. To jednak nie jej wysokość (dziś 138,6 m z powodu erozji gruntu i utraty piramidionu) była przez cały ten czas całkowicie nie do pojęcia dla historyków i inżynierów. Ten monumentalny gigant posiada podstawę o powierzchni 52 900 m². Nawiązując do wcześniejszych budowli i przeliczając to na liczbę, która cokolwiek może nam powiedzieć, stanowi to prawie 7,5. boisk piłkarskich.

Jej objętość wynosi nieprawdopodobne 2,5 milionów m³, co przekłada się na wagę 5,9 mln ton! Ta niemożliwa do wyobrażenia liczba została osiągnięta dzięki ułożeniu 2,3 mln kamiennych bloków (od 2 do 30 ton każdy). W przeliczeniu na czas, w którym ją wykonano, daje to 800 ton kamieni umieszczonych każdego dnia. Co godzinę zatem, z dokładnością przyprawiającą o ból głowy, umieszczano średnio 12 kamiennych bloków. Był to jednak efekt wielu setek lat doświadczeń, a egipska pustynia usłana jest nieudanymi próbami. Jeśli jednak nie jesteście w stanie sobie wyobrazić tego jak starożytni Egipcjanie byliby w stanie zbudować własnymi siłami piramidy, to polecamy inny tekst na naszej stronie pt. „Jak zbudowano piramidy?”

10 najwyższych budowli starożytności

Tak właśnie wygląda lista, która pokazuje całkiem jasno dwie kwestie. Po pierwsze, że z odpowiednią ilością ludzi da się stworzyć wszystko. Po drugie, że jako Europejczycy długo nie będziemy mogli się pozbyć kompleksu bycia w cieniu piramid przez tyle tysięcy lat i z tego powodu będziemy musieli oglądać kolejne drapacze chmur powstające w miejscach całkowicie do tego nie przystosowanych.