Zaczęło się od ziarna… Historia roślin uprawnych

Wystawa „Zaczęło się od ziarna…”, inaugurująca działalność Muzeum Śląskiego w zrewitalizowanym budynku łaźni głównej, ukazuje dzieje człowieka w kontekście towarzyszących mu roślin.

Bohaterami ekspozycji „Zaczęło się ziarna…” uczyniliśmy rośliny uprawne i użytkowe, które nie tylko zmieniały oblicze świata – jak kauczukowiec, dzięki któremu rozwinął się przemysł motoryzacyjny, czy trzcina cukrowa napędzająca handel w czasach kolonizacji – lecz przede wszystkim zapewniały całym społecznościom pokarm i materiały do produkcji odzieży. To także opowieści o roślinach zajmujących wyjątkowe miejsce w historii świata: herbacie, która doprowadziła do wielu konfliktów i wojen czy ziemniaku, który – przywieziony z Ameryki – uratował mieszkańców Europy przed głodem.

Historia cywilizacji nierozerwalnie związana jest z roślinnością. Bez względu na epokę czy szerokość geograficzną rozwój kultur i społeczeństw był uzależniony od dostępu do tytułowego ziarna, a moment, w którym człowiek był w stanie zapewnić sobie zapasy pokarmu, okazał się w dziejach ludzkości przełomowy. To od tej chwili człowiek zyskał czas, który poświęcił na twórcze zajęcia, udoskonalał swoje narzędzia, dom oraz strój.

Zaczęło się od ziarna…

Wystawa „Zaczęło się od ziarna…” daje odpowiedź  na wiele pytań dotyczących zarówno rewolucji neolitycznej, jak i współczesnych technologii biopaliwowych. Jest zaproszeniem do dyskusji na temat nieustannego wpływu człowieka na świat flory – od udomowienia roślin po modyfikacje genetyczne. To wątki na wskroś współczesne, będące odbiciem publicznych debat na temat jakości żywienia czy ochrony środowiska, a także głosów proponujących alternatywne sposoby współżycia z przyrodą: weganizm, permakulturę czy „zero waste”.

Najważniejszymi elementami ekspozycji są oryginalne pozostałości roślin uprawnych, pozyskane w trakcie badań wykopaliskowych, w tym depozyty zbożowe znalezione na terenie Śląska, będące jednymi z najstarszych śladów działalności rolniczej na naszych ziemiach. Zobaczymy również pochodzące z wykopalisk przedmioty wykonane z roślin, takie jak tkaniny, talerze, sznury, instrumenty czy miotły, oraz współczesne produkty i przedmioty codziennego użytku.

Znaczące jest także miejsce ekspozycji w Muzeum Śląskim znajdującym się na terenie byłej kopalni węgla kamiennego, czyli pokładów surowca powstałego z roślin, które miliony lat temu zdecydowały o obecnym kształcie regionu. Wbrew jednak powszechnym skojarzeniom Śląsk to nie tylko górnictwo i przemysł, ale również rolnictwo. To tutaj znajdują się jedne z najważniejszych w kraju stanowisk archeologicznych związanych z rewolucją neolityczną. Obecnie zaś użytki rolne zajmują niemal 40 procent powierzchni województwa, a jego stolica – Katowice – to trzecie najbardziej zazielenione miasto w Polsce.

Wystawa daje  możliwość poznania pracy i dorobku Działu Archeologii, w tym Pracowni Bioarcheologii. To także wypełnienie luki związanej z brakiem muzeów historii naturalnej w Polsce, a także nawiązanie do tradycji przedwojennego Muzeum Śląskiego, w którym funkcjonował Dział Przyrody Ożywionej i Nieożywionej, a prace badawcze dotyczące natury zajmowały ważne miejsce w założeniach programowych.