Ostatnio było troszkę głośno na temat zagadkowych geoglifów, które już dawno odnaleziono na terenie Amazonii. Te megalityczne struktury są pozostałościami ludzkiej działalności na tym obszarze, w czasach o wiele wcześniejszych niż jakiekolwiek kontakty z Europą. Nowe studia 1)Jennifer Watling, et al., Impact of pre-Columbian “geoglyph” builders on Amazonian forests, www.pnas.org/cgi/doi/10.1073/pnas.1614359114 sugerują, że ich twórcy przez długi czas zajmowali się tym co rosło na tych terenach.
Ale jak to? – z pewnością zapytacie. Przecież to największy kawałek dziewiczych lasów na naszej planecie. Zielone płuca, ostatnia, tak duża enklawa Matki Natury etc. No cóż. Nauka jest od tego by pokazywać nam jak bardzo jesteśmy w błędzie. Okazuje się, że już tysiące lat temu dżungla amazońska była zagospodarowana.
Spis treści
Geoglify – czym są?
Ziemne obiekty, zwane geoglifami, przez długi czas były niewidoczne z racji porastającej je dżungli. Jednak współczesna postępująca deforestacja na pograniczu boliwijsko-brazylijskim, doprowadziła do odkrycia ok. 440 takich założeń. Zespół archeologów z São Paulo, na czele z Jennifer Watling, bada je już od prawie dziesięciu lat.
Pomimo tego, że ich funkcja nie jest nam znana, naukowcy sugerują, że niektóre z nich bardzo przypominają wczesne fazy znanego nam wszystkim Stonehenge. Nie ułatwia to oczywiście sprawy, ponieważ na temat samego Stonehenge istnieje sporo teorii, jednak pokazuje to skalę założeń.
Pomimo tego, że przykłady z Ameryki Południowej są ok. 2500 lat młodsze, prawdopodobnie są dowodem na istnienie podobnego etapu rozwoju społecznego. Archeolodzy odrzucają przy tym teorie sugerującą, że były to granice założeń osadniczych ponieważ podczas badań odnaleziono jedynie pojedyncze zabytki. Głównie znajdowały się one na zewnątrz geoglifów, ewentualnie przy wejściach do nich.
Zaprojektowana dżungla amazońska
Wspomniany zespół badaczy zanalizował pobrane próbki ziemi z tych stanowisk pod kątem węgli, jego izotopów oraz fitolitów. Rezultaty są co najmniej intrygujące.
Około 4000 lat temu teren ten zdominowany był przez lasy bambusowe. Właśnie wtedy ludzie rozpoczęli pierwsze próby zdobycia tych terenów z pomocą techniki wypalania. Widoczne jest to wyraźnie w warstwach zawierających spaleniznę. Ograniczało się to jednak do małych obszarów, na których konstruowano właśnie geoglify.
Od tego momentu obszar porastały głównie palmy, które nie dosyć, że rosły szybko to były świetnym źródłem surowców budowlanych i pożywienia. Dominowały one przez około 3000 lat, co sugeruje, że właśnie przez ten okres ludzie zajmowali się tymi terenami.
Według wyników badań dopiero ok. 650 lat temu (ok. XIV w.) zarządzanie tymi terenami zostało porzucone i natura sama zatroszczyła się o siebie. Zaczęły rosnąć inne, większe drzewa, z czasem tworząc dżunglę, którą znamy dziś.
Nowa wiedza
Większość znanych geoglifów możliwa jest do oglądnięcia za pośrednictwem Map Google lub programu Google Earth. Dzięki stronie JQJACOBS możliwe jest ściągnięcie plików, które umożliwiają ich dokładną lokalizację.
- Geoglify Amazonii – plik Excel –amazon_geoglyphs.xls
- Geoglify Amazonii – znaczniki Google Earth – amazon_geoglyphs.kml
W przypadku tego drugiego wystarczy zainstalowany Google Earth, pobranie i włączenie pliku.
Dowody na to, że dżungle Amazonii były zagospodarowane przez ludzi na długo przed przybyciem Europejczyków nie powinny być cytowane jako usprawiedliwienie destruktywnej i nierozsądnej polityki deforestacyjnej. Powinno raczej służyć jako uzmysłowienie pomysłowości minionych rządów, które nie doprowadziły do degradacji dżungli, a także istniejącej od dawna wiedzy pozwalającej na odnalezienie bardziej zrównoważonych alternatyw zagospodarowania przestrzennego.
Fakt ten jest bardzo interesujący, jako że na terenie Polski również znajdujemy ślady ludzkiej działalności w miejscach wcześniej uznawanych za anekumeny. Jako przykłady możemy podać chociażby Puszczę Białowieską, lub Puszczę Zgorzelecką. Oczywiście, wedle obecnej wiedzy, nie działo się to na taką skalę, ale pamiętajmy, że u nas nie budowano również piramid konkurujących rozmiarami z tymi egipskimi. Z pewnością jeszcze wiele pracy przed nami, jeśli mamy zamiar przebadać te miejsca chociażby w stopniu znikomym.
Przypisy
| 1 | Jennifer Watling, et al., Impact of pre-Columbian “geoglyph” builders on Amazonian forests, www.pnas.org/cgi/doi/10.1073/pnas.1614359114 |
|---|
Archeolog, doktor nauk inżynieryjno-technicznych, popularyzator. Pierwsza osoba, z którą powinno się kontaktować w sprawie patronatów i ewentualnej współpracy z „Archeologią Żywą”. Post-doc w Katedrze Antropologii Instytutu Biologii Środowiskowej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się wokół kultury materialnej późnego średniowiecza i wykorzystania nowoczesnych technologii w archeologii. Pasjonat multimediów i gier komputerowych. Prowadzący cyklu cotygodniowych popularnonaukowych webinarów pt. „Kontekst”
